Category: G. 1900-2000

Ganwyd Edna May Squires ar y 25ain o Fawrth 1915, mewn carafán garnifal ym Mhontyberem.  Dechreuodd ganu’n broffesiynol pan oedd yn 16, a gweithio mewn ffatri tun.  Symudodd i Lundain i weithio fel nyrs pan oedd yn 18, ac yn ystod y cyfnod hwnnw dechreuodd hi weithio yn y Burlington Club. Yn ystod ei chyfnod o weithio yno, cyfarfu â Charles Kunz, y pianydd Americanaidd, ac...

Ganwyd Annie Powell yn mis Medi 1906, yn y Rhondda. Derbyniodd ei haddysg yn Ysgol Ramadeg Pentre. Datblygodd ei diddordeb mewn gwleidyddiaeth yn ystod ei chyfnod yng Ngholeg Hyfforddi Glamorgan yn yr 1920au. Hyfforddodd fel athrawes yn ystod cyfnod y Streic yn 1926, a phan gychwynnodd ddysgu yn Nhrebanog, gwelodd raddfa’r dlodi oedd yno. Ymunodd â’r Blaid Lafur, ond roedd...

Roedd Jane Arden yn actores a chynhyrchydd ffilm Cymreig. Cafodd ein geni’n Norah Patricia Morris i deulu oedd yn byw yn 47 Twmpath Road ym Mhontypŵl, ar y 29ain o Hydref 1927. Roedd hi’n nith i’r cantor Parry Jones. Astudiodd actio yn yr Academi Frenhinol, yn Llundain, cyn cychwyn ei gyrfa ar y teledu ac yn y sinema yn y 1940au hwyr. Bu’n actio mewn addasiad teledu...

Actores y Llwyfan a’r Sgrin ac Ysbrydoliaeth Bette Davies Ganwyd Millicent Lilian “Peg” Entwistle ym Mhort Talbot ar y 5ed o Chwefror 1908. Roedd ei rhieni o Loegr, a threuliodd ei bywyd cynnar yn byw yng ngorllewin Kensington, yn Llundain.  Wedi marwolaeth ei mam, symudodd Peg gyda’i thad i America, a oedd yn actor mewn sioeau yn Cincinnati, Ohio, ac Efrog Newydd. Yn mis Rhagfyr...

Darlun gan | Illustration by: Efa Lois Ysgolhaig a arbenigai yn yr ieithoedd Celtaidd a’u llenyddiaethau oedd Rachel Bromwich a aned yn Brighton yn 1915 (née Amos). Treuliodd beth o’i bywyd cynnar yn yr Aifft lle roedd ei thad yn Athro, a symudodd y teulu yn ôl i Loegr yn 1925. Er nad oedd ganddi gysylltiadau uniongyrchol â Chymru, fe ymddiddorodd yn yr ieithoedd Celtaidd, gan...

Ganwyd Rosemary Howard Jones ar 30ain o fis Mai 1903 i rieni o dras Cymreig yn Lambourn, Berkshire. Roedd ei thad Hubert yn hyfforddi ceffylau rasio ac yn filfeddyg ceffylau yn y fyddin ac yn chwaraewr polo arbennig o dda. Ni wellodd ei thad yn iawn o'r clwyfau ac effeithiau'r nwy a ddioddefodd yn y Rhyfel Byd cyntaf. Treuliodd Ray lawer o flynyddoedd ei phlentyndod yng nghartref ei thaid yn...

Roedd Helen Wyn Thomas yn ymgyrchydd heddwch o Gastell Newydd Emlyn.  Ganwyd Helen Wyn Thomas ar y 16eg o Awst 1966. Aeth hi i Brifysgol Cymru, Llanbed, a graddiodd mewn hanes. Wedi iddi raddio, symudodd i Gaerdydd, a chychwynnodd weithio i Women’s Aid yno, cyn ymddiddori yng Nghwersyll Heddwch Greenham Common. Bu farw ddau fis wedi iddi symud i’r gwersyll heddwch o anafiadau...

Menywod Greenham Common Yn mis Medi 1981, cerddodd 36 o fenywod o Gymru i Wersyllfa Filwrol Greenham Common, yn Wiltshire yn Ne Lloegr, er mwyn protestio penderfyniad y llywodraeth i gadw taflegrau niwclear Cruise yno. Cadwynodd y menywod, oedd yn galw eu hunain yn ‘Women for Life on Earth’,  eu hunain i ffens Greenham Common, a sefydlu gwersyll heddwch yno. Yn mis Mai 1982,...

Kate Bosse-Griffiths - Cymraes, Almaenes, awdur ac Eifftolegydd o dras Iddewig Ganwyd Kate Bosse-Griffiths (16 Mehefin 1910 – 4 Ebrill 1998) yn nhref fach Wittenberg yn yr Almaen. Roedd ei theulu yn llewyrchus ac uchel iawn ei barch yn y gymuned, ond pan welodd yr Almaen dwf Natsïaeth yn ystod y 1930au, dechreuodd ddioddef erledigaeth a chasineb.  Er iddi gael ei magu fel...

Ganed Betty Campbell (Johnson gynt) i gartref tlawd yn Nhre-biwt yn 1934. Bryd hynny roedd yr ardal yn cael ei hadnabod fel Bae Teigr (Tiger Bay). Yno, ger dociau Caerdydd, gorweddai calon cymunedau aml-ddiwylliannol cynharaf  Cymru – a chartref Betty. Daeth tad Betty, Simon Vickers Johnson, draw i Gymru o Jamaica yn bymtheg oed. Lladdwyd ef yn ystod yr Ail Ryfel Byd ar ôl...