Category: G. 1400-1700

TANGLWYST FERCH GLYN Roedd Tanglwyst Ferch Glyn yn fenyw a oedd yn byw yn anghyfreithlon gyda dyn o’r enw Thomas Wyriott yn 1496. Cawsant eu galw o flaen Esgob Tyddewi, John Morgan, a chyffesodd y ddau i’w trosedd. Roedd gŵr Tanglwyst a gwraig Thomas yn dal yn fyw, felly argymhellodd yr Esgob eu bod nhw’n dychwelyd at eu partneriaid cyfreithlon. Yn amlwg, prin oedd effaith geiriau’r...

Ganwyd Lucy Walter tua’r flwyddyn 1630, yng Nghastell y Garn, ger Hwlffordd, i deulu o foneddigion Cymreig o Sir Benfro.  Yn 1644, cipwyd Castell Roch oddi wrth ei theulu, ac aeth Lucy Walter i chwilio lloches yn Llundain, lle aeth hi ar long i’r Hague.   Yno, mae’n debyg iddi gwrdd â Charles II (oedd yn “Dywysog Cymru” bryd hynny), oedd yn aros yn yr Hague am gyfnod byr...

Ganwyd Jane Brereton yn 1685, yn ail ferch i Ann a  Thomas Hughes o Fryn-Griffith, ger y Wyddgrug yn Sir y Fflint. Mi dderbyniodd addysg nes ei bod hi’n 16, oedd yn anghyffredin ar gyfer y cyfnod. Bu farw ei thad tua’r flwyddyn 1701. Yn 1711, mi briododd Thomas Brereton o Rydychen. Ganwyd dau fab a dwy ferch iddynt. Cafodd Thomas Brereton yrfa lenyddol yn Llundain, yn cyhoeddi...

Yn yr Eglwys Gadeiriol yn Aberhonddu mae yna feddrod trawiadol o wraig yn gorwedd sy’n dyddio o’r unfed ganrif ar bymtheg. Cofeb i’r teulu Gam (neu Games) ydyw – ond mae gwybod yn union pwy yw hon yn ddirgelwch. Gallasai fod yn Anne, gwraig i John Gam – neu o bosib ei merched-yng- nghyfraith - Marged Bodenham, gwraig I William Gam neu Elinor Morgan, gwraig Thomas Gam. Disgynyddion oedd...

Prydyddes oedd Alis ferch Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan o Henllan, Sir Ddinbych, a gan mai maes tameidiog a bylchog yw byd prydyddesau Cymraeg y Cyfnod Modern Cynnar, tasg anodd yw gwybod i sicrwydd pryd y cafodd ei geni, ond gellir awgrymu oddeutu 1520. Yr oedd yn ferch i Sioned, a oedd yn dod o deulu enwog y Mostyniaid, teulu a oedd yn chwarae rhan flaenllaw wrth hybu’r...