Author: EL

Ganed Betty Campbell (Johnson gynt) i gartref tlawd yn Nhre-biwt yn 1934. Bryd hynny roedd yr ardal yn cael ei hadnabod fel Bae Teigr (Tiger Bay). Yno, ger dociau Caerdydd, gorweddai calon cymunedau aml-ddiwylliannol cynharaf  Cymru – a chartref Betty. Daeth tad Betty, Simon Vickers Johnson, draw i Gymru o Jamaica yn bymtheg oed. Lladdwyd ef yn ystod yr Ail Ryfel Byd ar ôl...

Er mai bach yw poblogaeth pentref Marian-glas, ynddo ceir cewri o gymeriadau a fu’n greiddiol i ddiwylliant Cymru dros y ganrif ddiwethaf. Un ohonynt oedd Elen Roger Jones, aned 27 Awst 1908 yn ferch i William Griffith a Mary, ac yn chwaer i Thomas, Siarlot a’r actor byd-enwog Hugh Griffith, a enillodd Oscar am ei berfformiad yn Ben Hur. Wedi...

Ganwyd Gwen John ar yr 22ain o Fehefin 1876 yn Hwlffordd, Sir Benfro.  Magwyd hi, ei brawd a’i chwiorydd yn Ninbych y Pysgod gan eu tad - a oedd yn gyfreithiwr - a’u modrybod. Aeth Gwen John, a’i brawd Augustus, i astudio yn Ysgol Gelf Slade yn 1895. Wedi iddi raddio, ymwelodd â Pharis, ac astudiodd o dan oruchwyliaeth yr arlunydd James McNeill Whistler yn ei Acadamie...

Ym mlynyddoedd cynnar yr ugeinfed ganrif nid oedd gan fenywod hawl i bleidleisio.  Ond cyn y newid byd hwn roedd yna un wraig yn torri cwys hynod bwysig mewn gwleidyddiaeth leol – a Gwenllian Elizabeth Fanny Morgan oedd honno. Bu’n blaenllaw iawn ym myd gwleidyddiaeth ac addysg y fro. Bu ar gorff llywodraethol yr ysgol ganolradd yn y dref. Am flynyddoedd bu’n weithgar iawn...